Doodsoorzaak nummer één: het onzichtbare gevaar van hartziekten bij vrouwen

Hartziekten bij vrouwen

Een vrouw komt de eerste hulp binnen, bleek en bezweet, en vertelt dat ze al dagen moe is en last heeft van haar schouders. De artsen fronsen, denken aan stress of spierpijn. Het idee dat het haar hart zou kunnen zijn, komt niet eens in hen op. 'Dat is het probleem', zegt cardioloog Jobst Winter. Een probleem dat leidt tot naargeestige cijfers, want elke dag overlijden er in Nederland 54 vrouwen aan hart- en vaatziekten. Dat zijn er meer dan aan alle kankersoorten bij elkaar opgeteld. Ruim 30 procent van de hartinfarcten bij vrouwen wordt niet herkend, dat is twee keer zo vaak als bij mannen. Hoe kan dit in ons rijke, welvarende landje zo misgaan?

'De geneeskunde is decennialang gebouwd rond mannelijke standaarden', zegt Winter. 'De richtlijnen en protocollen zijn geschreven op basis van onderzoeken waarin 80 procent van de deelnemers man was. Dat betekent dat de symptomen van een vrouw, die vaak subtieler en atypisch worden genoemd, niet herkend worden.' Winter wijst erop dat deze 'atypische' symptomen, zoals pijn tussen de schouderbladen of plotselinge extreme vermoeidheid, bij vrouwen net zo serieus genomen moeten worden als de klassieke pijn op de borst. 'We moeten eindelijk eens af van het idee dat hartproblemen bij vrouwen zich op dezelfde manier uiten als bij mannen.'

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Bagatelliseer de klachten niet

Het vrouwenhart is klein, anders bedraad en reageert anders op hormonale schommelingen. 'Wanneer oestrogeen, dat het vrouwenhart bescherming biedt, afneemt na de menopauze, moet de medische wereld klaar zijn om dat te begrijpen. Anders blijven vrouwen onnodig de dupe', aldus Winter. Samen met hartpatiënt en oprichter van stichting VrouwenHart Caroline Verhage en journalist Petra van der Kwartel schreef hij het boek Ook vrouwen krijgen een hartinfarct, waarin vrouwen vertellen over de gevolgen van hun niet (h)erkende hartklachten toen ze nog volop in het leven stonden.

Caroline: ‘Mijn leven is na het hartinfarct nooit meer hetzelfde geworden. Dat was niet nodig geweest als mijn klachten eerder waren herkend’

Hun doel: vrouwen voorlichting, bewustwording en zelfbescherming bieden. 'Veel vrouwen zijn eraan gewend om hun pijn en ongemakken te bagatelliseren', zegt Caroline Verhage. 'We hebben geleerd, vaak al van huis uit, om door te zetten en ons niet aan te stellen, wat er in de praktijk vaak op neerkomt dat we serieuze signalen van het lichaam negeren. Dit maakt de situatie nog ingewikkelder dan hij al is, omdat het herkennen van symptomen de eerste stap is naar het krijgen van hulp. Vrouwen zijn niet alleen verantwoordelijk voor hun eigen gezondheid, maar vaak ook voor die van hun kinderen, partner en soms ook nog hun ouders, wat ervoor zorgt dat hun eigen gezondheid naar de achtergrond verdwijnt.'

Dit lijkt op een hartinfarct

Caroline Verhage weet als geen ander waar ze over praat. Jaren geleden alweer sluipt een ongrijpbare vermoeidheid haar leven binnen, onaangekondigd. De dagen die altijd gevuld waren met werk, zorg voor haar twee kinderen en sociale afspraken worden steeds zwaarder. Ze voelt dat er iets niet klopt, maar de bedrijfsarts wuift het weg: 'Drukte, stress, niets om je zorgen over te maken.' Ze probeert het advies op te volgen, doet rustiger aan, maar de klachten nemen toe. Een doffe, constante pijn tussen de schouderbladen maakt het moeilijk om te slapen, maar aan haar hart denkt ze niet – dat beeld hoort bij oude mannen, niet bij een actieve vrouw van 53.

Op een zondag, tussen de bekende geluiden van gewichten en muziek in de sportschool, gaat het mis. Caroline voelt zich plotseling duizelig, haar armen worden zwaar en ze voelt een vreemde druk die haar adem beneemt. Een alerte medewerkster stapt direct naar haar toe. 'Blijf hier, ga niet naar huis. Dit lijkt op een hartinfarct, dat kan ik niet negeren', zegt ze. Even is er ongeloof bij Caroline: een hartinfarct? Dat past niet in haar beeld van zichzelf. Toch zit ze binnen een uur in het ziekenhuis, nog in haar sportkleding, eerst nog grapjes makend met een vriendin die ze in allerijl heeft opgetrommeld, daarna vol ongeloof als de arts uitlegt wat er aan de hand is.

Scheur in de vaatwand

Wat volgt is een opname op de hartbewaking, want Caroline blijkt inderdaad een hartinfarct te hebben. Ondanks haar gezonde levensstijl, haar uitstekende gewicht en lage cholesterolgehalte. Ze wordt opgenomen op de hartbewaking, krijgt een week lang het ene na het andere onderzoek en dan blijkt dat Caroline niet zomaar een hartinfarct heeft gehad, maar een SCAD: een spontane scheur in de vaatwand. Dit is zeldzaam en vooral een vrouwenaandoening, om het zo maar eens oneerbiedig te noemen. Eindelijk is het duidelijk wat haar mankeert, maar intussen heeft haar linkerhartkamer helaas al blijvende – en onomkeerbare – schade opgelopen.

Een openhartoperatie is nodig om Caroline’s conditie te stabiliseren. 'Mijn leven is daarna nooit meer hetzelfde geworden', vertelt ze. 'Na de operatie kon ik niets meer. Alles moest ik opnieuw leren. En nog steeds moet ik elke dag rekening houden met mijn energie. Dat was allemaal niet nodig geweest als mijn klachten eerder waren herkend. Met medicijnen en aanpassingen in mijn leefstijl had ik domweg kunnen voorkomen wat mij nu is overkomen. Dat gun ik niemand, dus daarom heb ik stichting VrouwenHart opgericht. Vrouwen moeten weten dat ze serieus genomen mogen worden. De onzekerheid, het niet weten wat er speelt, dat mag niemand meemaken.'

Wereld van verschil

Met de jaren is stichting VrouwenHart uitgegroeid tot een belangrijke bron van informatie over hartproblemen bij vrouwen en een plek waar vrouwen met hartklachten elkaar vinden in lotgenotencontact. 'Ik leg veel nadruk op het herkennen van vroege signalen van hartproblemen bij vrouwen', zegt Caroline. 'Vaak wordt gedacht dat een hartaanval plotseling en heftig toeslaat, maar bij vrouwen bouwt het probleem zich meestal subtieler op. Dit kan betekenen dat je weken of zelfs maanden met klachten rondloopt voordat je medische hulp zoekt. Maar tijdens deze periode kan er al schade aan de hartspier ontstaan die blijvende gevolgen heeft.'

Vroege herkenning van hartklachten kan een wereld van verschil maken. Door het op tijd signaleren van klachten kan er sneller worden ingegrepen, wat de kans op ernstige complicaties vermindert. 'Daarnaast zijn er ook psychologische effecten', aldus Caroline. 'Vrouwen die een hart- aanval hebben meegemaakt, hebben vaak te maken met veel onzekerheid: waarom is mij dit overkomen, wat kan ik eraan doen, welke medicijnen gebruik ik? Hierbij is er duidelijk verschil tussen mannen en vrouwen, daarom is het van belang dat vrouwen serieus genomen worden, steun vinden in hun omgeving en dat er voldoende nazorg beschikbaar is.'

Waar moet je op letten?

Wat kun je als vrouw zelf doen om je hartgezondheid te beschermen? 'Allereerst is het belangrijk om je bewust te zijn van de signalen die je lichaam geeft en deze serieus te nemen', aldus cardioloog Winter. Heb je al langere tijd pijn tussen je schouderbladen, alsof je beha te strak zit? Heb je het idee dat je niet kunt doorzuchten? Ben je snel kortademig zonder duidelijke reden en vaak heel erg moe? Neem dan contact op met je arts. Het kan helpen om je klachten op te schrijven, met een duidelijk overzichtje van wat je per dag voelt, en iemand mee te nemen naar je afspraak.

Dit zorgt ervoor dat je je verhaal duidelijk kunt over- brengen en dat er minder kans is dat belangrijke details worden vergeten. Of dat je met een verkeerde diagnose naar huis wordt gestuurd. Natuurlijk is het daarnaast ook – of misschien wel vooral – belangrijk om te zorgen dat je hart zo gezond mogelijk blijft. Dat kun je doen door – kom maar door, open deuren – gezond te leven en de risicofactoren in de gaten te houden, namelijk: je bloeddruk, cholesterol, bloedsuiker en BMI. Als deze waarden in orde zijn, heb je minder kans op hart- en vaatziekten.

En klein lesje

Mannenhart versus vrouwenhart

• Vrouwen hebben bij een hartinfarct vaker symptomen die minder duidelijk zijn dan die van mannen.
• Na problemen in de zwangerschap (hoge bloeddruk en diabetes) loop je een hoger risico op latere hartklachten.
• Slagaderverkalking ontwikkelt zich bij vrouwen vaak anders dan bij mannen.
• Vrouwen hebben vaker problemen in de allerkleinste bloedvaatjes in het hart.
• Vrouwen krijgen zo’n zeven tot tien jaar later hartklachten dan mannen. Vrouwelijke hormonen lijken ons tot de overgang te beschermen.

Opletten geblazen!

Signalen voor een (dreigend) hartinfarct bij mannen én vrouwen:

• Pijn of een drukkend, beklemmend of knellend gevoel op de borst
• Uitstralende pijn naar één of beide boven- armen, hals, kaak, rug of bovenbuik
• Aanhoudende pijn, die ook in rust langer dan 5 minuten duurt
• Misselijkheid, zweten en braken

Er zijn echter ook gevallen waarbij de signalen minder duidelijk zijn. Dat is vaker zo bij vrouwen dan bij mannen. Minder duidelijke signalen zijn:

• Pijn in de bovenbuik, kaak, nek of rug
• Pijn tussen de schouderbladen
• Kortademigheid
• Extreme moeheid
• Duizeligheid
• Onrustig gevoel, angst, snelle ademhaling

Hou je hart in topconditie

• Zorg voor een BMI tussen de 19,5 en 25 • Eet per dag max 6 gram zout
• Beweeg voldoende, minimaal 2,5 uur per week • Wees matig met verzadigd vet
• Eet genoeg vezels (35-40 gram per dag) • Zit niet te vaak stil
• Stop met roken (mocht je dat doen)
• Houd je bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker in de gaten
• Neem tijd voor ontspanning
• Zorg voor voldoende nachtrust

Hoe gezond is jouw hart

Om je gezondheid en leefstijl te checken, kun je de Persoonlijke Gezondheidscheck doen op persoonlijkegezondheidscheck.nl. Deze check geeft een gezondheidsrapport en advies op maat. Of lees Ook vrouwen krijgen een hartinfarct van Caroline Verhage, Jobst Winter en Petra van der Kwartel. Cardioloog Jobst Winter is tijdens het maken van dit artikel helaas overleden, maar hij had graag gewild dat het werd gepubliceerd. Met zijn boek laat hij een blijvende getuigenis achter van zijn inzet voor genderspecifieke hartzorg.