Dachten we een paar jaar geleden nog dat iemand schijfjes aardappel in heet water had gedaan, nu zouden we niet meer zonder ons gembertheetje kunnen. Toch? En misschien drink jij ook wel regelmatig zo’n lekkere kurkuma-latte. Heel gezond, heb je weleens gelezen. Maar weet je ook hóe gezond? Happy in Shape pluist het voor je uit en komt tot de conclusie: extreem gezond.
Van exotische smaakmakers, waarvan je niet heel goed wist wat je er allemaal mee kon, groeien kurkuma en gember langzaam maar zeker uit tot onze favoriete ingrediënten om een gerecht nét dat beetje meer schwung te geven. Gember doet het steengoed in cocktails met rum of gin, in smoothies of in combinatie met visgerechten of in een poké bowl. Pastelgele kurkuma-lattes zijn all time favorites voor wie die zachtgroene matcha-lattes nu wel heeft gezien en ze passen fantastisch bij curry’s op basis van yoghurt. Het zijn maar een paar voorbeelden van de eindeloze reeks aan gerechten die kleur en smaak krijgen van een vleugje kurkuma of gember. Maar het duo is ook nog eens ont-zet-tend gezond.
Bitter is back
Zowel kurkuma als gember zijn nooit echt weggeweest uit de Nederlandse keuken en worden al eeuwenlang gebruikt, vooral in onder meer ayurvedische en Aziatische gerechten. Dat de beide smaakmakers nu weer zo populair zijn, komt doordat we tegenwoordig de enigszins bittere smaak wel weer kunnen waarderen. Kurkuma en gember behoren tot de plantenfamilie amara acria. Deze planten smaken misschien eerder scherp dan bitter, maar ze behoren beide tot de planten met bitterstoffen in hogere concentraties. De laatste jaren wordt de authentieke, bittere smaak die je vast wel kent van groentes zoals witlof, spruitjes of rucola, steeds populairder. Sinds de jaren dertig van de vorige eeuw werden deze groenten zo gekweekt dat ze steeds minder bitter smaakten, in de hoop dat meer mensen ze lekker zouden vinden. Maar tijden zijn veranderd en steeds meer mensen willen authentieke smaken proeven én de gezondheidsvoordelen ervan ervaren.
Foodwatcher en hoofdredacteur van het blad Smaakmakend, Anneke Ammerlaan: ‘We voelen ons steeds meer verantwoordelijkheid voor onze gezondheid en proberen liever zelfs iets uit, in de vorm van nieuwe kruiden of specerijen, dan dat we zomaar alle medicijnen nemen die de dokter voorschrijft.’ Daarbij grijpen we terug naar diëten die soms al eeuwenlang bestaan, vertelt Ammerlaan.
‘Kurkuma neemt in het ayurvedische gedachtengoed een belangrijke plaats in. Wat we nu zien gebeuren is dat er steeds meer wordt gekeken naar wat er werd gebruikt in het Chinese rijk ten tijde van de wijsgeer Confucius. Hij leefde ongeveer 500 voor Christus. De kruidenier van de keizer gaf aan wat hij die dag nodig had qua kruiden en op basis daarvan werd het keizerlijke maal bereid.’
Een andere reden waarom kurkuma en gember juist nu back in business zijn, weet Ammerlaan, is de superfoodtrend. ‘Tijdens de superfoodhype werd van allerlei producten bekend welke belangrijke stoffen ze bevatten en waarvoor ze goed zijn. Voor mooi haar, betere weerstand en sterke nagels, bijvoorbeeld. En deze ontwikkeling zet zich voort. Steeds meer telers zijn dan ook bezig met de geneeskrachtige werking van hun gewassen. Nu bijvoorbeeld, is de bitter gourd populair, een Aziatische bittere komkommersoort met geneeskrachtige eigenschappen. Als iets bitter is, betekent het dat je er niet te veel van moet eten, dat is ongezond, maar een beetje ervan is juist heel gézond. Niet voor niets luidt het oud-Hollandse gezegde: bitter in de mond maakt het hart gezond’, aldus Ammerlaan.
Kurkuma: kleurig wondermiddel
Het bestanddeel curcumine in kurkuma of geelwortel is wat het geeloranje goedje zo gezond maakt. Het eerste wetenschappelijke artikel over curcumine dat wordt ingezet als medicijn stamt al uit 1937. De jaren daarna zijn er talloze veelbelovende resultaten uit verschillende onderzoeken gekomen, waarbij het effect van curcumine op ziektes als kanker, hart- en vaatziekten, artritis, de ziekte van Crohn, prikkelbaredarmsyndroom, maagontsteking, vitiligo, psoriasis en diabetes werd onderzocht. Ook bij minder heftige aandoeningen zou kurkuma voor verlichting kunnen zorgen, bijvoorbeeld bij terugkerende huidproblemen zoals acne. Dat alles zit ’m in de ontstekingsremmende werking van curcumine.
Oscar Helm is voedingsdeskundige en oprichter van de website happyhealthy.nl en vertelt: ‘Tegenwoordig hebben veel mensen last van welvaartsziektes zoals obesitas en hart- en vaatziekten. Daar gaan vaak chronische ontstekingen mee gepaard. Om dat simpel uit te leggen: als je een wondje hebt op je huid, kan dat gaan ontsteken, en dat is functioneel, want daarmee worden de slechte bacteriën om zeep geholpen. Ditzelfde proces gebeurt ook ín je lichaam. Als je een ongezonde leefstijl hebt, ontstaan er erg veel van dit soort kleine ontstekingen in je lichaam. Zo veel, dat ze steeds minder goed kunnen worden aangepakt door je lichaam. Kurkuma is een krachtige antioxidant en werkt daarom ontstekingsremmend.’ Antioxidanten beschermen weefsels en je DNA in cellen tegen vrije radicalen. Vrije radicalen zijn agressieve stoffen die schade kunnen veroorzaken aan cellen en weefsels. Bij bepaalde ziekten worden veel vrije radicalen gevormd, zoals bij ontstekingsreacties. Het kan volgens Helm dan ook geen kwaad om regelmatig curry met flink wat kurkuma erin klaar te maken. ‘In kurkuma zit slechts 2 procent curcumine, dus je moet er niet te zuinig mee zijn. Er is veel gedegen onderzoek gedaan naar de werking van curcumine en daaruit blijkt dat het bij bepaalde klachten zelfs beter kan werken dan medicatie voorgeschreven door een reguliere dokter.’ Over de dagelijkse hoeveelheid kurkuma die je nodig hebt voor een gezond lijf, zijn geen harde cijfers te geven. Per onderzoek naar verschillende ziektes zijn verschillende hoeveelheden curcumine gedurende uiteenlopende periodes aan proefpersonen gegeven. En dat kunnen vrij grote hoeveelheden zijn die je niet zo makkelijk binnenkrijgt met een regulier dieet. Om het jezelf makkelijk te maken kun je bijvoorbeeld kiezen voor curcuminesupplementen die verkrijgbaar zijn bij de drogisterij of natuurwinkel.
Gember: onschuldige heelmeester
Bijna iedereen is wel bekend met de pittige, frisse en onmiskenbare smaak van gember. Maar gember is meer dan een smaakmaker in je thee of bij de sushi. Gember kan met name verlichting brengen bij maag- en darmproblemen zoals reisziekte of diarree. Uit onderzoeken blijkt dat gember het met name heel goed kan doen bij misselijkheid of overgeven. Ook menstruatieklachten, ochtendmisselijkheid tijdens de zwangerschap, artrose of misselijkheid na een operatie of door duizeligheid kunnen verminderen na het eten van bepaalde dosis gember.
Helm: ‘Ook gember is een antioxidant en heeft daarom een ontstekingsremmende werking. Bij een studie naar menstruatiepijn werd aan de ene groep vrouwen ibuprofen gegeven, aan de andere gember. Daaruit bleek dat beide even goed werken als pijnstiller, maar ibuprofen heeft bijwerkingen en gember niet. Bij misselijkheid raad ik aan om het als thee te drinken. Maar een schijfje onder de tong kan ook goed helpen, je slijmvliezen nemen de werkzame stoffen namelijk heel makkelijk op. Het hoeft niet al je klachten direct op te lossen, maar het kan de misselijkheid wel verminderen op een onschuldige manier.’ Om nu meteen kilo’s kurkuma en gember in te kopen is ook niet per se de oplossing.
‘De combinatie van gember met bijvoorbeeld bloedverdunners is niet altijd verstandig. Als je grote hoeveelheden kurkuma of gember in wil zetten tegen chronische klachten, dan zou ik dat wel in samenspraak doen met je huisarts of orthomoleculair therapeut’, aldus Helm.
Een goed begin
Volgens Ammerlaan staan we met voedingsmiddelen als kurkuma en gember aan het begin van een nieuw tijdperk. ‘We hebben gezondheidsklachten altijd technologisch en farmaceutisch willen oplossen. Nu mensen steeds vaker zelf de verantwoordelijkheid nemen voor hun gezondheid, zie je dat de interesse voor talloze religieuze, filosofische en natuurlijke levenswijzen groeit. Er wordt gekeken naar de technische kant, wat zijn de adviezen op gezondheidsgebied. De religieuze kant wordt minder ‘gebruikt’. Het is wel belangrijk om trends zoals kurkuma of gember als onderdeel van een gezonde lifestyle te zien, het is geen quick fix. Gezond leven is een langetermijnverhaal, niet iets wat je zo kunt bereiken door enkel bepaalde voedingsmiddelen te eten. Maar het is wel degelijk een goed begin.’
