Geloof het of niet: dit is waarom het koud hebben juist positief is

Het voelt misschien onaantrekkelijk om de verwarming op maximaal 18 graden te zetten. Of om voortaan lauw te douchen in plaats van loeiheet. Maar het loont de moeite om de uitdaging toch aan te gaan. Niet alleen vanwege de energierekening, maar ook omdat kou een hele rits positieve effecten heeft op je lichaam én geest.

Gezonde hart- en bloedvaten

We weten allemaal hoe het voelt om het koud te hebben, namelijk: behoorlijk onaangenaam. Maar wat gebeurt er eigenlijk in je lichaam als je de thermostaat een slinger naar beneden geeft? "Als het koud wordt, zorgt het zenuwstelsel voor actie", zegt thermofysioloog Wouter van Marken Lichtenbelt van de Universiteit Maastricht. ‘De bloedvaten in de huid vernauwen, wat ervoor zorgt dat je minder warmte kwijtraakt. Door wat afwisseling in temperatuur, train je je bloedvaten. Bij warmte staan ze open, in de kou trekken ze samen. Zo maak je ze flexibeler. We zien dat gewenning aan kou een gunstig effect heeft op de bloeddruk, want die gaat omlaag. Daarom denken we dat regelmatige blootstelling aan kou goed is voor je hart- en bloedvaten."

Gunstig voor de stofwisseling

Wordt het nog kouder, bijvoorbeeld als je de thermostaat op 15 graden Celsius zet in plaats van 17 graden, dan stuurt het zenuwstelsel een signaal naar je zogenaamde bruine vet. "Wit vet zit vooral in ons onderhuidse vet en in de buik. Daar word je dik van. Bruin vet is anders, want daarmee kun je warmte produceren. De bruine vetcellen zitten vol mitochondriën, wat een soort energiefabriekjes zijn", zegt Van Marken Lichtbelt. Bij kou fungeren de energiefabriekjes als een soort miniatuurkacheltjes. "Normaal zetten ze suikers en vetten om in brandstof die bruikbaar is voor de cellen. Als je het koud hebt, dan ontstaat er kortsluiting in de fabriekjes, waardoor ze geen brandstof meer produceren, maar enkel nog warmte. Is het zo koud dat dat bruin vet alleen niet meer helpt, dan spannen de spieren zich aan en zul je gaan rillen. Ze bewegen zonder dat je zelf beweegt, waardoor er warmte vrijkomt. Zowel het bruin vet als de spierspanning zorgen ervoor dat je meer voedingstoffen verbrandt. Dat is gunstig voor de stofwisseling."

Goed voor je mind

Kou heeft niet alleen een gunstige invloed op de werking van je lichaam, ook je mind vaart er wel bij. "Het is makkelijker om een avond op de bank te zitten met Netflix dan gezond te koken en daarna naar de sportschool te gaan. Maar het goede gevoel dat je krijgt als je voor de laatste optie kiest, krijg je niet als je uren voor de tv hangt", legt Bart Eigenhuis uit, gezondheidsmotivator en koude trainer bij Bridge- 2Cross. "Met kou is dat hetzelfde: als je er ’s ochtends voor kiest om een koude douche te nemen, ondanks alle tegenzin die je voelt, dan heb je de dag al half gewonnen." Naast je mentale weerbaarheid krijgt ook je humeur een oppepper van kou. "Er wordt zelfs gezegd dat kou een goede uitwerking kan hebben op depressies", zegt Eigenhuis.

Stress verlagen

Voor de stresskippen onder ons is jezelf blootstellen aan kou ook een goed idee, vertelt Eigenhuis. ‘In stressvolle situaties maakt je lichaam adrenaline aan. Tegenwoordig hebben we vooral stress over ons werk of problemen thuis, waardoor de aangemaakte adrenaline zich opstapelt in je lichaam. Gevolg: je stresslevel daalt amper, waardoor je je nerveus, vermoeid en vervelend voelt en zelfs ontstekingsreacties kunt krijgen. Dat kun je verhelpen door jezelf bloot te stellen aan kou: eerst zal je adrenaline- en cortisolniveau omhoogschieten, maar daarna zakt het terug naar het niveau dat het hoort te hebben. Daardoor kunnen zowel je lichaam als je geest tot rust komen. Dat is heel gezond, want stress is slecht voor ons."

En nu?

Moeten we deze winter dus maar allemaal constant in de kou gaan zitten en regelmatig een ijsbad nemen? "Nee", zegt van Marken Lichtenbelt. "Wat belangrijk is, is dat je niet in de smalle comfortzone van 20 à 21 graden blijft zitten. Dat is wat we nu wel doen door onze verwarming steeds op diezelfde temperatuur te zetten." Om te profiteren van de gunstige effecten van kou, hoeft het allemaal niet zo extreem. Je kunt lichaam en geest ook al een boost geven door de thermostaat in je huis simpelweg een paar graden lager te zetten. Of neem een koude douche of ga vijf minuten in een shirtje en een korte broek – of voor daredevils: naakt – buiten in de vrieskou staan.

Het beste lijkt: meer variatie. Door jezelf in de winter meer bloot te stellen aan kou en in de zomer aan hitte blijf je je spieren en bloedvaten trainen. Net zoals je dat ook doet als je gaat sporten en bewegen. Datzelfde principe geldt voor warmte en kou: je wilt dat je lichaam actief blijft.

Tekst: Fleur Baxmeier | Beeld: iStock