Daar zit een luchtje aan

Feromonen – de geur van verleiding of complete onzin? En is dat Axe-effect nou een verzinsel of kun je je crush echt inpakken met de juiste dosering (lichaams)geur? Happy in Shape dook in de geurige wereld van feromonen.

Feromonen

 Wat is het eerste dat bij je opkomt als je de term ‘feromonen’ hoort vallen? Waarschijnlijk iets in de trant van het Axe-effect, waarbij woeste aantrekkingskracht tussen twee mensen ontstaat door de haast dierlijke aantrekkelijke geur van één van hen. Veel mensen koppelen die mysterieuze feromonen aan een geheimzinnige geurstof in ons lichaam, eentje die ervoor zorgt dat we bij het minste vleugje ervan ineens heel aantrekkelijk worden voor een ander. Een soort instant love-toverdrank, gemaakt door Moeder Natuur. Maar waar blijft dat geurtje eigenlijk wanneer je in de sportschool dat ongelooflijke stuk tegenkomt en flirterig heen en weer langslopen niets lijkt uit te halen? Zoals dat vaak gaat met dingen die te mooi lijken om waar te zijn, zijn ook feromonen waarschijnlijk niet de quickfix waar je misschien op had gehoopt.

Mottenliefde

Eerst een razendsnelle geschiedenisles. Precies zestig jaar geleden werd de allereerste feromoon ontdekt door een team van onderzoekers onder leiding van de Duitse Nobelprijswinnaar en scheikundige Adolf Butenandt. Butenandt en z’n team wilden met behulp van (een half miljoen!) zijdemotten aantonen dat feromonen wel degelijk bestonden. Hij merkte op dat mannetjesmotten opgewonden begonnen te fladderen als reactie op de geur van volwassen vrouwtjes. Om dit aan te tonen synthetiseerde hij deze specifieke molecuul en probeerde de kunstmatige variant uit op mannetjes, die daar minstens zo hitsig van werden als van de natuurlijke variant. En hoewel de oude Grieken al opmerkten in hun geschriften dat honden opgewonden konden raken van de geur van een andere hond, was Butenandt de eerste die met wetenschappelijk bewijs op de proppen kwam.

‘Of menselijke feromonen bestaan is nog niet bewezen’

Okselfris

Feromonen zijn niets minder dan chemische signalen waarmee de leden van dezelfde soort communiceren. En dat heeft niet alleen maar met voortplanting te maken: insecten slaan er alarm mee of wijzen hun soortgenoten op een voedselbron. De meeste feromonen worden gedetecteerd door het reukorgaan. Maar let op, niet alle geuren zijn per se feromonen. Bij dieren worden feromonen grotendeels ingezet met het doel zich voort te planten. Bij mensen is dat nog een beetje onduidelijk. We hebben allemaal een unieke geur of chemisch profiel – een wolk van moleculen waardoor honden meteen weten wie hun baasje is en waardoor baby’s hun moeder herkennen. De geurstoffen androstadienon (AND) en estratetraenol (EST) komen misschien nog het meest in de buurt van wat we menselijke feromonen noemen. Vind je de geur van het T-shirt dat je vriend tijdens sporten heeft gedragen altijd zo heerlijk ruiken, dan komt dat waarschijnlijk door de geurstof AND. Dit stofje geeft een bepaalde geur aan de transpiratie van mannen. EST is een stofje dat voorkomt in de urine van zwangere vrouwen.

Met een korrel zout

 The University of Western Australia probeerde in 2017 voor eens en altijd vast te stellen of menselijke feromonen überhaupt bestaan. Heel lang werd blind aangenomen dat AND en EST de menselijke variant van feromonen zijn. De Australische onderzoekers namen de proef op de som door een groep blanke hetero’s bestaande uit 43 mannen en 51 vrouwen te onderwerpen aan deze twee stofjes. Zowel de onderzoekers als de deelnemers aan de test waren tijdens het onderzoek niet op de hoogte van het feit dat ze werden blootgesteld aan AND en EST De deelnemers moesten twee dagen achter elkaar twee computertaken uitvoeren. De ene dag werden ze blootgesteld aan een controlegeur, de andere dag aan AND of EST. Tijdens de eerste taak moesten deelnemers een geslacht toekennen aan genderneutrale gezichten. Daar bleek de blootstelling aan AND en EST geen invloed op te hebben. Tijdens de tweede taak beoordeelden de deelnemers foto’s van gezichten van het tegenovergestelde geslacht op aantrekkelijkheid en of de persoon in het beeld een trouwe of ontrouwe partner zou zijn. Ook daar hadden AND en EST helemaal geen invloed op de resultaten. De conclusie hiervan was, aldus de onderzoekers, dat er meer onderzoek nodig was naar het onderwerp én dat we de mythe rondom menselijke feromonen wellicht met een korrel zout moeten nemen.

HITSIG DOOR DEO - Voor wie net te jong is om de campagnes te hebben meegemaakt: het Axe-effect ontstond aan het eind van de vorige eeuw. Deodorantmerk Axe zond commercials uit waarbij vrouwen in hordes op met Axe besproeide mannenoksels afstormden. De vaak redelijk seksistisch getinte campagnes hebben het internationaal nog decennia uitgehouden en er waren de nodige copycats. De laatste jaren gooit Unilever, het moederbedrijf achter Axe, het echter over een andere boeg. Hun deodorantcampagnes draaien tegenwoordig om #Metoovriendelijke boodschappen zoals zelfvertrouwen en individualisme, in plaats van bikinibabes die het douchegordijn omlaag trekken bij zelfs de onaantrekkelijkste dudes.

Complex zintuig

Toch zijn er ook onderzoekers die met andere resultaten zijn gekomen. Tristram Wyatt is zoöloog en als onderzoeker verbonden aan de universiteit van Oxford. Tijdens zijn TED-talk vorig jaar in het Belgische Leuven pleitte hij voor het wel degelijk erkennen van menselijke feromonen. Volgens Wyatt bestaan menselijke feromonen zeker, maar komt het door onder andere onze cultuur en opvoeding dat we denken dat deze stofjes niet bestaan. Dat zit zo: we leren van onze ouders en ook van mensen uit onze omgeving dat bepaalde geuren ‘vies’ zijn. Daarnaast is geur iets heel individueels. Reukzin is een enorm complex zintuig waarbij onder meer zenuwen uit de hersenen en receptoren in onze neus een rol spelen. ‘Ieder mens heeft ongeveer vierhonderd verschillende soorten receptoren’, legt Wyatt uit. ‘Het brein weet wat je ruikt door de combinatie van de receptoren en de zenuwcellen die ze in werking stellen en die boodschappen naar het brein sturen in een bepaalde combinatie. Het is nog wat ingewikkelder omdat er van elk van die vierhonderd receptoren verschillende varianten zijn. Afhankelijk van je variant ruik je koriander als iets heerlijks en smakelijks of als iets zeep-achtigs.’ Het probleem zit ’m, aldus Wyatt, in het feit dat nog nooit in de geschiedenis van wetenschappelijke studies de duizenden moleculen en ontelbare geurtjes die ons lichaam afgeeft systematisch zijn onderzocht. Niemand kan met zekerheid zeggen dat tussen al die geuren geen feromonen aanwezig zijn. Zulk intensief onderzoek  als Butenandt deed op zijdemotten is mensen bespaard gebleven. Aangezien alle zoogdieren feromonen afgeven lijkt het hem stug dat deze bij mensen ontbreken. Het enige wat ontbreekt is gedegen onderzoek, meent hij.

Feromonenfeestje

Of feromonen bij mensen wel of niet bestaan, daar is de commercie niet mee bezig. Want als je online kijkt, kun je allerlei soorten feromonenwondermiddeltjes kopen waarmee je het andere geslacht van je áf zou moeten slaan. Dat zijn – surprise surprise – glijmiddelen of massageoliën. Maar ook wel eau de toilettes en parfums met toegevoegde, synthetische feromonen. Er bestaan zelfs feromoonhoudende producten zoals haarproducten die je natuurlijke feromonen minder zouden maskeren, of voor een subtiel vleugje van de synthetische variant zorgen. Vind je het de moeite van het experimenteren waard en heb je nog geen thema voor je komende verjaardagsfeestje? Zo’n tien jaar geleden werden feromonenfeestjes een hype in landen als Amerika en Engeland. Hiervoor werd je tijdens een feestje geacht een T-shirt mee te nemen dat je minstens een paar dagen had gedragen. Partygangers konden aan de verschillende shirts ruiken en op basis van de geur bepalen wie een match was. Brengen al die liters feromonen jou en je crush nog steeds niet dichter bij elkaar? Dan blijft er niets anders over dan keihard te flirten. Gewoon het ouderwetse werk: zwoele blikken, verleidelijke appjes of DM’s én een dosis gezonde lef. Met niets anders dan het heerlijke, natuurlijke geurenpalet dat je bij je draagt.

Beeld: iStock